Αξίες που υποτιμούνται και θεωρούνται δεδομένες. Εικόνες, σχήματα, όγκοι και συνθέσεις που προσπερνούνται αβασάνιστα. Αισθητική αποχαύνωση προερχόμενη από τον ανελέητο καταιγισμό εικόνων. Και τέλος, αίσθηση κορεσμού και πλήξης από δύσπεπτες επαναλήψεις με σύνδρομα δίψας για ιδιαιτερότητες και μοναδικότητες.

Σκιαγραφόντας σε απλές γραμμές μερικές από τις επιδράσεις του σύγχρονου design στον πολίτη του εικοστού πρώτου αιώνα, καταλαμβαίνουμε πόσο σοβαρός είναι ο ρόλος του κάθε σχεδιαστή στη ψυχοσωματική διάπλαση της κοινωνίας.

Συνειδητοποιώντας πόσο ευρύ και πολυδιάστατο είναι το κεφάλαιο που ανοίγουμε, θα σταθώ σε μια φράση του σχεδιαστή Achille Castiglioni: ‘ αφού υπάρχει μια καρέκλα, ποιος ο λόγος να σχεδιάσουμε μια νέα καρέκλα;’. Δηλαδή ποιος ο λόγος, όπως σωστά έθιξε ο σχεδιαστής, να σχεδιάζουμε τα ίδια και τα ίδια προϊόντα επί δεκάδες, εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες χρόνια, αφού μπορούμε κάλλιστα να αρκεστούμε με τις μέχρι σήμερα δοθείσες λύσεις; Και δόξα τω Θεώ δεν είναι λίγες για να ικανοποιήσουν ολόκληρη την ανθρωπότητα. Προϊόντα απλά και καθημερινά, μα πάνω από όλα χρήσιμα και αναγκαία όπως μια τσάντα, ένα κουτάλι, μια καρέκλα...

Ακολουθώντας τη σοφή λαϊκή ρήση «μια δοκιμή θα πείσει», γίνεται εύκολα κατανοητό πως αφού δοκιμάσουμε διάφορες λύσεις που δόθηκαν για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο από διάφορους σχεδιαστές, κανένα από αυτά δεν είναι όμοιο με οποιοδήποτε άλλο. Το καθένα έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες. Ακόμη δε και οι απόψεις γύρω από τα εν λόγω αντικείμενα μπορούν να ποικίλουν και συχνά να διίστανται.

Σε τέτοια θέματα είναι δύσκολο να μπουν κανόνες και να πει κανείς τι είναι σωστό και τι λάθος. Και όλα αυτά γιατί εκτός από τη χρηστικότητα και τη λειτουργικότητα ενός αντικειμένου, επέρχεται και ο παράγοντας της αισθητικής.

Αναμειγνύοντας τον όρο ‘αισθητική’ βλέπω την κατάσταση να περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, γιατί ο όρος αυτός δεν είναι διόλου χειροπιαστός και στερεότυπος. Πέραν από τις αρχές της αρμονίας και της ισορροπίας που τη διέπουν, εισάγεται και η παράμετρος του προσωπικού γούστου ή προτίμησης του καθενός που καλείται να χρησιμοποιήσει κάποιο προϊόν.

Τι είναι όμως πιο σημαντικό; Ένα αισθητικά ωραίο δημιούργημα ή ένα λειτουργικά και χρηστικά σωστό; Η χρυσή τομή κρύβεται στην αρμονία και την ισορροπία όλων των χαρακτηριστικών. Τίποτα δεν πρέπει να υπερέχει εις βάρος των άλλων δύο, αλλιώς το εν λόγω δημιούργημα θα υστερεί. Με απλά λόγια, μιλώντας για καλό σχεδιασμό ενός αντικειμένου εννοούμε εκείνον τον οποίο καταφέρνει να εξυπηρετήσει κάποιο σκοπό, χωρίς να δημιουργεί προβλήματα.

Ακριβώς εδώ κρύβεται και η αξία του σχεδιαστή- δημιουργού. Μιλάμε δηλαδή για ένα προϊόν που επινοείται και δημιουργείται από τον άνθρωπο για να εξυπηρετήσει τον άνθρωπο, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής του.

Αν κρίνουμε από το γεγονός ότι κανείς δεν είναι ανθρωπομετρικά ίδιος με τον άλλο, τότε αντιλαμβανόμαστε πόσο δύσκολο είναι το έργο ενός σχεδιαστή να δημιουργήσει ένα αντικείμενο που θα ταιριάζει έστω και μορφολογικά στον καθένα ξεχωριστά. Ειδικά όταν πρόκειται για προϊόντα όπου η ‘εργονομία’ αποτελεί πρωταρχική παράμετρο στο σχεδιασμό.

Καταληκτικά, το παρήγορο είναι πως κανείς δεν μας υποχρεώνει να συμβιώνουμε εφ’ όρου ζωής με κάποιο αντικείμενο που δεν ανταποκρίνεται στην αισθητική και δεν ικανοποιεί τις ανάγκες μας. Όσο θα υπάρχουν σχεδιαστές, τόσο θα υπάρχουν καινούργιες προτάσεις για αλλαγή.

Σάββας Κουρέας

(AnexitiloN art work)